قبلا در مقاله سوله چیست اطلاعات کاملی در مورد انواع سازه های فلزی و ماهیت و ساز و کار آنها ارائه کرده بودیم اما اشاره کردیم که برای هرکدام از انواع سوله ها مقاله جداگانه و کاملی منتشر خواهیم کرد . در این مقاله قصد داریم تا در رابطه با سازه های سنگین و پاسخ به این سوال که سوله سنگین چیست صحبت کنیم !
سوله ها در حالت کلی به دو نوع تقسیم می شوند ، سوله های سبک و سوله سنگین . سوله های سبک را در مقاله سوله سبک بررسی کردیم . سوله های سنگین از قدیمی ترین نوع سوله ها محسوب می شوند . البته که تکنولوژی ساخت و نوع سوله هرکدام با روش ها مختلفی ساخته می شوند اما هدف شناخت نوع این مدل از سوله ها و روش های کلی اجرایی ، مزایا و معایب و برخی فاکتور های دیگر است .
سوله های سنگین تا قبل از ظهور سوله های سبک تقریبا تنها نوع سازه هایی بودند که میتوانستیم برای اجرای سازه های آهنی با کاربری های مشخص استفاده کنیم . این نسل از سوله ها متشکل از قطعات فولادی زیادی هستند که با مهندسی دقیق در کنار هم جمع شده و یک سازه تیرورقی را تشکیل میدهند . در حقیقت به سوله های سنگین ، سازه های تیرورقی نیر گفته می شود یا بهتر بگوئیم سوله تیرورقی !
زمانی که سوله های سبک ظهور کردند ، سوله های سنگین به دلایلی کمرنگ شدند ، اما این حرف به این معنی نیست که تمام دایره کاربرد سوله سنگین به اتمام رسیده است .
مزایا و معایب سوله سنگین
سوله سنگین یا همان سوله های تیرورقی برخی ویژگی های بارز دارند که میتوان ذکر کرد همچون :
- استحکام این نوع از سوله ها بسیار بالا است و برای هر نوع ساختمانی میتوان از آن استفاده کرد ( منظور نوع کاربری نه متراژ و اندازه )
- برای سازه های کوچک بسیار عالی بوده و برای سازه هایی نسبتا بزرگ نیز قابلیت اجرا دارند اما برای سازه های بسیار بزرگ باید از سازه های سبک استفاده کرد
- سوله سنگین تقریبا در تمامی اقلیم ها قابلیت اجرا دارند و میتوان در نقاط سردرسیر یا گرمسیر از این نوع سوله استفاده کرد
اما در این بین این نوع از سوله ها معایبی نیز دارند که ممکن است با توجه به وجود سوله های سبک ، کمی بیشتر معایب تلقی شوند اما به هرحال در حال حاضر این موارد وجود دارند :
- به دلیل استفاده از فولاد وزن این نوع از سازه ها بسیار زیاد است
- به دلیل وزن زیاد مسلما هزینه ساخت آن نیز با توجه به میزان فولاد مصرفی بیشتر خواهد بود
- با توجه به وزن زیاد سوله سنگین ، نیاز به استفاده از ستون های میانی جهت حفظ استحکام سوله خواهد بود اما با توجه به محاسبات مهندسی ، اجرای سازه هایی با متراژ بسیار بزرگ حتی با ستون های میانی زیاد ، توسط سوله های تیرورق غیر ممکن است و باید سراغ نوع سبک رفت
- به دلیل وزن بالای سازه نهایی ، فنداسیون این نوع از سوله ها نیز جهت ساخت نیاز به هزینه بیشتری دارد
با توجه به مواردی که گفته شد ، تمامی معایب این سوله سنگین تقریبا از وزن بالای فولاد سازه ناشی است . همین موضوع باعث بروز مشکل عدم ساخت سازه های بزرگ و نیز هزینه های فراوان شد . در نهایت با طراحی یک روش نوین که مسبب پیدایش نسل جدید سوله ها بود ، باعث شد تا دایره کاربرد سوله های سنگین نسبت به قبل کمتر شود .
مراحل ساخت سوله سنگین
همانند هر سازه دیگری ، سوله های سنگین نیز جهت ساخت و اجرا مراحل خاص خود را پشت سر خواهند گذاشت ، اصلی ترین مراحلی که میتوان برای ساخت سوله سنگین معرفی کرد :
- طراحی اصولی اولیه ، تنظیم دفترچه محاسبات و اخذ مجوز های ساخت
- کارهای خاک برداری ، تسطیح و رفع شیب در محل ساخت سوله
- اجرای فنداسیون سازه با توجه به محاسبات انجام شده
- ساخت قطعات سازه ( تیرورق ها ) در کارخانه
- حمل سقف و ستون سازه توسط تریلی های حمل بار به محل ساخت سازه
- نصب ستون و مهاربند های سازه
- اجرای رفترها
- تکمیل اسکلت توسط پرلین ، لاپه ها ، استرات و سایر استحکامات مربوطه
- اجرای سقف سازه با پوشش مناسب
- اجرای دیوار پوشی ها و عایق کاری داخلی سازه
- اجرای کارهای پایانی ، شخصی سازی های لازم و نهایتا بهره برداری از سوله
این موارد کلی ترین گزینه ها در مراحل ساخت یک سوله تیرورقی هستند .
کاربرد سوله های تیرورقی
شاید سوله های سبک اکنون نامی در صنعت ساخت سازه های فلزی ایجاد کرده باشند اما سازه های تیرورقی از گذشته تاکنون دایره کاربری بسیار زیادی داشته و هنوز هم دارند . در ادامه همین مقاله این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم اما در این بخش بهتر است بدانیم که دایره کابرد سازه های تیرورقی تا چه اندازه است . از سوله سنگین درکل میتوان برای ساخت و بهره برداری سازه های زیر کمک گرفت :
- انبار‌ها و سازه های صنعتی کوچک تا متوسط
- سالن‌های صنعتی متوسط با هر نوع کاربری
- مرغداری و دامداری ( سوله پرورش بوقلمون ، گاو ، مرغ و … )
- تعمیرگاه‌های متوسط تا بزرگ ( نمایندگی مجاز خودرو ها )
- فروشگاه‌های بزرگ و یا بازارچه های تره بار ، خودرو ، مصالح فروش و …
- آشیانه‌های هواپیما ( که میتوان توسط سازه های قوسی نیز ایجاد نمود )
- سالن‌های همایشی
- سازه های مذهبی
- سازه ورزشی ( سالن های فوتسال ، والیبال ، استخر ها و … )
- اسکلت فلزی مراکز خرید بزرگ و چند طبقه
آیا با پیدایش سوله سبک ، سوله سنگین به کل کنار رفت ؟
بعد از مطالعه موارد بالا شاید اینگونه تصور کنید که خب بسیبار عالی ! برای ساخت همه سازه ها میتوان از سوله های سبک استفاده کرد اما در حقیقت اینگونه نیست . قبول داریم که سوله های نوع سبک از نظر وزن ، هزینه ساخت و همچنین عدم داشتن محدودیت برای سازه های بزرگ بسیار بهینه تر هستند اما در این بین سوله های سنگین به کل کنار رفته محسوب نمی شوند .
اولا ساخت سوله و انتخاب نوع سوله موردی دلخواه نیست جرا که اولا سازه با توجه به نوع اقلیم و منطقه و آب و هوا و آزمایشات خاک محل مورد نظر ساخته می شود دوم اینکه تمامی این موارد در دفتری به نام دفترچه محاسبات سوله تنظیم می شود که این مشخصات ثبت شده در دفترچه محاسبات سوله باید به تایید نظام مهندسی منطقه یا استان برسد که البته نظام مهندسی قبلا آزمایشات لازم را انجام داده و مشخص نموده که برای کدام منطقه میتوان از کدام نوع سازه ها استفاده کرد . عموما برای سوله هایی که عرض دهانه آنها کمتر از 20 متر باشد سوله تیرورقی یک گزینه بسیار مناسب محسوب می شود .
اما اگر در این بین مواردی استثنا بودند نیز روش های مختلف خود را توسط کارشناسان نظام طی خواهند نمود تا نهایتا سازه ساخته شده بدون مشکل باشد و بتواند مجور های لازم را اخذ نماید . پس هدف در این مقاله تایید یا تخریب یک نوع خاص از سازه ها نبوده و موضوع اصلی ارائه اطلاعات است .
اما چگونه میتوان برای سازه ها از سوله تیرورقی با هزینه مناسی بهره برد ؟
اگر یک سازه به روش تیرورقی و با سوله سنگین ساخته شود ، در گام اول و جدا از هر موضوعی استحکام بسیار بالایی خواهد داشت و این موضوع برای یک سازه مخصوصا سازه های صنعتی بسیار مهم است .
اینکه چگونه میتوان یک سازه را توسط سوله های تیرورقی اجرا کرد اما هم هزینه متناسبی داشت و هم سازه باکیفیت این موضوع تنها در یک موضوع خلاصه می شود : ” تخصص سوله ساز ” !
بله همانظور که در بالاتر گفته شد ، انتخاب نوع سوله به فاکتور های زیادی وابسته است اما بسیار هستند مناطقی که میتوان در آنها بدون مشکل سوله هایی از انواع مختلف را ساخت . اگر سازه شما در ابعاد نسبتا مناسبی ( یعنی نه خیلی کوچک و نه خیلی بزرگ ) باشد و سوله سازی که با او همکاری می نمائید دراین زمینه واقعا متخصص باشد ، میتواند سازه شما را توسط مهندسی خاص ، به نوعی با سوله سنگین پیاده سازی کنید که هم ویژگی ایمنی و استحکام را داشته باشید و هم اینکه هزینه شما اگر کمتر از ساخت با روش سوله های سبک نباشد ، تفاوت چندانی با آن نداشته باشد . اما مجدد تاکید داریم که این موضوع در گام اول به اقلیم و در صورت تایید اقلیم به تخصص سوله ساز مربوط است .
عرض دهانه همواره مهم ترین فاکتور در تعیین قیمت سوله و حتی نوع آن است . همانطور که در بالاتر نیز اشاره شده ، سوله های تیرورقی برای سازه هایی با عرض دهانه کمتراز 20 متر بسیار مناسب هستند . هر میزان که عرض دهانه سازه بیشتر شود ، هزینه ساخت اسکلت فلزی افزایش یافته اما هزینه های دیوار و فنداسیون کاهش خواهد یافت . همچنین در دهانه های بزرگ ، سازه با طراحی مناسب تری اجرا می شود . برای دهانه های کوچک میتوان سوله تیرورقی را با اندکی اختلاف قیمت نسبت به نمونه های سبک با استحکام بالاتری اجرا نمود .
ساخت سوله های دو طبقه !
گاها نیاز است تا سازه اجرایی به شکل طبقه دار اجرا شود . عموما سوله هایی که دارای طبقه هستند این تعداد طبقه 2 عدد می باشد . جالب است بدانید که ساخت طبقه برای سوله تنها در سازه های تیرورقی امکان پذیر است . به این دلیل که در ساخت سازه های تیرورقی از قطعات فولادی مستحکم با محاسبات دقیق استفاده شده است ، میتوان در این نوع سوله ها با کمی انجام تغییرات ، کاربری سوله را به یک سوله دو طبقه تغییر داد . این طبقه ممکن است در سرتاسر طبقه اول و به عبارتی بالای آن اجرا شود و یا اینکه بخشی از داخل سوله به عنوان طبقه در نظر گرفته شود ( معمولا برای کاربری های دفتری و … ) .
این امر در سازه های سبک تقریبا غیرممکن است . با افزایش طبقه در هر بخش از سازه ، فشار بسیار زیادی به فنداسیون و مجموع سازه وارد خواهد شد . به همین دلیل اگر شما از ابتدا قصد دارید تا سازه خود را به شکل دو طبقه اجرا کنید باید به سراغ سازه های سنگین و تیرورقی بروید . البته موارد مربوط به ساخت سازه های دو طبقه را میتوانید در مقاله جامع نگارش شده برای آن ، در داخل سایت مطالعه کنید .
